Eind maart pakten tal van media uit met berichten gebaseerd op een nieuwe studie die verscheen in “het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift ‘The Lancet’.”
De Morgen titelde op 21 maart: “De geboortecijfers dalen snel, in 2050 heeft driekwart van alle landen een krimpende bevolking”.
‘7sur7-Actua op 21 maart: “La population mondiale va chuter pour la première fois depuis la peste noire au XIVe siècle: Un impact immense”.
Het Laatste Nieuws van 22 maart: “Wereldbevolking zal voor het eerst sinds Zwarte Dood in 14de eeuw dalen en België maakt geen goede beurt”.
Volgens De Morgen ging het om “een onderzoek van de Universiteit van Washington”. In feite betreft het een studie van het ‘Institute for Health Metrics and Evaluation’ een instelling “aan de Universiteit van Washington” (Seattle). Enig zoeken leert dat het vermelde Instituut in 2007 werd opgericht met geld van de Bill & Melinda Gates Foundation, door de zeer rijke stichter van Microsoft dus. Geen onbesproken of neutrale figuur.
Op 21 maart bracht ook de Engelstalige editie van de Spaanse krant El Pais over de studie een artikel: “Humanity will shrink in the future: 97% of countries will experience negative growth by 2100”.
Vatten we dat artikel, dat een stuk uitgebreider was dan de besprekingen zoals die in Het Laatste Nieuws, vertaald even samen.
El Pais: “De mensheid zal in de toekomst krimpen: 97% van de landen zal tegen 2100 een negatieve groei doormaken”
Journalist Enrique Alpañés opende stellig: “Het is nog niet begonnen, maar de trend lijkt niet te stoppen: de mensheid krimpt. Tegen 2050 zal meer dan driekwart (155 van de 204) van de landen in de wereld een vruchtbaarheidscijfer hebben dat zo laag is dat ze hun bevolkingsomvang niet kunnen behouden. Deze trend zal bijna voltooid zijn tegen 2100, wanneer 97% van de landen (198 van de 204) zich in dezelfde situatie zal bevinden. Het aantal sterfgevallen zal groter zijn dan het aantal geboorten en er zullen steeds minder mensen in de wereld zijn.”
Ook Alpañés baseerde zich op de data in ‘The Lancet’. En de journalist gaf meteen deze waarschuwing van de auteurs mee aan regeringen: begin met het maken van plannen om bedreigingen te voorkomen voor economie, gezondheid, milieu en geopolitiek.
Alpañés ging in zijn bijdrage wel vooral in op de toestand in Spanje, “een sprekend voorbeeld van de trend tot dalen. Volgens de studie telde Spanje in 1950 gemiddeld 2,47 kinderen per vrouw. Dat zakte naar 2,13 in 1980 en kelderde tot 1,26 in 2021. Als het zo doorgaat, zullen er in 2050 nog 1,23 kinderen per vrouw zijn en 1,11 in 2100. Spanje is zo een van de landen met de sterkste dalingen. Tegen 2100 zullen Frankrijk (1,49), Duitsland (1,40) en het Europese gemiddelde (1,37) allemaal boven het Spaanse percentage zitten. De trend zoals gesignaleerd in ‘The Lancet’ komt overeen met bevindingen van het Spaanse Nationale Instituut voor de Statistiek, dat vorig jaar een historisch dieptepunt aan geboorten in het land registreerde. 2023 was het zevende achtereenvolgende jaar waarin Spanje meer sterfgevallen dan geboorten registreerde, met een netto verlies van 113.256 inwoners.”
In België berichtte Het Laatste Nieuws op 21/2/2024 hier ook over onder de titel: “Aantal geboortes in Spanje op een historisch dieptepunt”: “Met 322.075 geboortes heeft Spanje afgelopen jaar een historisch dieptepunt bereikt. Het gaat om het laagste aantal geboortes sinds het begin van de metingen in 1941.”
Alpañés dan weer: “Regio’s met lage inkomens volgen dezelfde trend, maar ze vertrekken vanuit een heel andere realiteit, één met veel hogere geboortecijfers. Dat is de enige manier om hun aandeel te verklaren in het totale percentage geboorten in de wereld, dat de komende jaren bijna zal verdubbelen. Ze zullen van 18% van het totaal in 2021 naar 35% in 2100 gaan. In 2100 zal één op de twee kinderen die in de wereld worden geboren, in Afrika ten zuiden van de Sahara worden geboren.
De auteurs van de studie zijn van mening dat vanuit westers perspectief hier soelaas kan gevonden worden om de pensioenen, de beroepsbevolking en de demografische stabiliteit in stand te houden. Maar ze concluderen dat het een noodoplossing is. ‘Internationale migratie kan slechts een tijdelijke oplossing zijn, aangezien de daling van de vruchtbaarheid een universeel fenomeen aan het worden is.’ De geboortecijfers in ontwikkelingslanden zijn nu nog hoger, maar ze zullen ook dalen door betere toegang tot voorbehoedsmiddelen en onderwijs voor vrouwen.”
Het probleem is volgens Alpañés “niet alleen demografisch, maar ook multifactorieel.” Kijk es aan. Hierover sprak hij met de Spaanse sociologe Mariona Lozano Riera volgens wie de demografie van Spanje inderdaad niet van aard is om het huidige pensioenstelsel in stand te houden, maar er speelt ook een “gebrek aan politieke actie” en de eigenaardigheden van de Spaanse arbeidsmarkt “verergeren het probleem” nog.
De sociologe stelde dat de verwachte demografische trends nu al voor veranderingen zorgen. Maar ze onthield zich van paniek zaaien. “Ik zou niet durven zeggen dat de verzorgingsstaat in gevaar is. Maar er zullen zeker aanpassingen komen […] In feite is er al een stille transformatie bezig naar modellen waarin iedereen hetzelfde pensioen ontvangt en de extra’s afhankelijk zijn van particuliere pensioenregelingen of pensioenregelingen die zijn vastgelegd in collectieve overeenkomsten.”
Volgens een andere Spaanse sociologe, Teresa Castro Martín, moeten er vragen gesteld worden bij het team achter de in ‘The Lancet’ gepubliceerde studie. Dat team kreeg in 2020 “enige kritiek van demografen vanwege methodologische inconsistenties”. Er zijn ook verschillen met andere studies. “Deze studie schat een afname van de vruchtbaarheid wereldwijd, vooral in Afrika bezuiden de Sahara, in een sneller tempo dan de Verenigde Naties dat doen. De nieuwe studie voorspelt dat het wereldwijde vruchtbaarheidscijfer rond 2030 onder het vervangingsniveau (2,1 kinderen per vrouw) zal dalen, terwijl de VN voorspelt dat dit pas rond 2050 zal gebeuren.”
Teresa Castro Martín wees er ook op erop dat geboorten “steeds meer geconcentreerd zullen zijn in gebieden die het meest kwetsbaar zijn voor klimaatverandering, schaarste aan hulpbronnen, politieke instabiliteit, armoede en kindersterfte.” Verder betreurde ze dat de grote groep experts die het onderzoek heeft uitgevoerd, geen specialisten op het gebied van voortplanting omvatte. Enrique Alpañés: “Bij de studie waren geen experts betrokken zoals Sara López, een gynaecologe bij het Centrum voor Onvruchtbaarheid en Menselijke Voortplanting (CIRH) in Barcelona en auteur van ‘Quiero quedarme embarazada’ [‘Ik wil zwanger worden’].”
Net als de overheden van nu al ‘krimpende’ landen zoals Japan en Zuid-Korea (waar de overheid werkende vrouwen die zwanger worden 70.000 euro betaalt per baby, zo meldde Het Laatste Nieuws op 25/02/2024), mikt Sara Lopez voor hogere geboortecijfers op “het bevorderen van sociaal beleid, economische hulp en het evenwicht tussen werk en privéleven“. En ook de wetenschap kan zogezegd helpen, door bv. het invriezen van sperma en eicellen.
Enrique Alpañés eindigde met een waarschuwing van de auteurs voor het uithollen van de vrouwenrechten: “In de afgelopen jaren hebben verschillende wereldleiders geprobeerd om lage geboortecijfers te koppelen aan het recht op abortus. De studie roept op tot het analyseren van de oorzaken van de daling van het geboortecijfer en het faciliteren van de reproductieve en gezinsprojecten van degenen die kinderen willen hebben, maar dat mag geen excuus zijn om de rechten van mensen te beperken.”
Deze waarschuwing doet denken aan Rusland waar de Nederlandse krant Trouw op 31/01/2024 een ‘anti-abortuskruistocht’ opmerkte: “Rusland heeft soldaten nodig, dus mogen vrouwen geen abortus meer plegen.” De Russische oorlog tegen Oekraïne heeft nu al honderdduizenden mensenlevens gekost en met name voor Oekraïne heeft de strijd, zoals Le Monde op 2/02/2024 berichtte, “un effet catastrophique sur la démographie : La natalité dans le pays s’effondre. A la séparation des couples, avec le départ pour l’étranger de millions de femmes et d’enfants, s’ajoute la mortalité masculine.»
De studie uit Seattle is niet de enige die waarschuwt voor krimpende bevolkingen. Een ‘high tech’-compaan van Bill Gates voert zelfs al jaren een soort kruistocht tegen dalende bevolkingscijfers, ja zelfs tegen een heuse ‘bevolkingsinstorting’ (‘collapse’). Anno 2024 heeft Elon Musk zelf reeds 11 kinderen verwekt bij meerdere vrouwen. Waarmee hij weliswaar nog ver achterop blijft bij de Zuid-Afrikaanse ex-president Zuma met naar schatting 24 kinderen bij zowel zijn 5 echtgenotes alsook een onbekend aantal ‘minnaressen’. Kunnen we zulke figuren überhaupt nog ernstig nemen?
Jan-Pieter Everaerts