Onder de titel “Heeft de wereld ‘peak child’ bereikt?” bracht De Morgen op 14 januari een interview met demograaf Patrick Deboosere. Journalist Dieter De Cleene begon met de vraag of het effectief zo is zoals ‘Our World in Data’ gemeld heeft, dat de wereld ‘peak child’ bereikt heeft.
Waarop Deboosere toelichtte dat “die term bedacht is door wijlen Hans Rosling, een Zweedse arts en auteur, om te verwijzen naar het moment waarop het aantal kinderen niet langer toeneemt. Wanneer dat precies is, is afhankelijk van de leeftijd waar je op focust en altijd een beetje onduidelijk doordat er ruis op de data zit. Op basis van data van de Verenigde Naties lijkt het aantal kinderen jonger dan 5, in 2017 te hebben gepiekt. In 2021 piekte het aantal kinderen jonger dan 15, en in 2024 lijkt nu ook het aantal jongeren onder de 25 zijn hoogtepunt te hebben bereikt.”
Zulke dalingen volgen uit “een dalend geboortecijfer, op langere termijn een voorteken van een krimpende wereldbevolking. In opeenvolgende projecties hebben de Verenigde Naties hun verwachtingen telkens naar beneden bijgesteld. In hun jongste rapport verwachten de VN dat we zullen afklokken op ongeveer 10,3 miljard mensen rond 2084. Vijf jaar geleden ging men nog uit van zo’n 10,9 miljard rond 2100. De verwachte piek verschuift steeds naar voor én verlaagt.”
De oorzaken? Economische ontwikkelingen, de gestegen onderwijskwaliteit en de emancipatie van vrouwen. Daardoor ging in een toenemend aantal landen het geboortecijfer dalen. Met name in Afrika. Maar ook de bevolkingsreuzen China en India – samen zo’n 3 miljard mensen tellende – kennen dalende geboortecijfers. Deboosere: “Globaal krijgt een vrouw vandaag gemiddeld 2,3 kinderen, terwijl dat er in de jaren 1960 nog meer dan 5 waren. En in meer dan de helft van de landen ligt die ratio al onder de 2,1, nodig om een bevolking op peil te houden.”
Op de vraag van Dieter De Cleene of “een dalend aantal kinderen en een krimpende wereldbevolking goed of slecht nieuws is”, antwoordde De Boosere genuanceerd: “Er zitten goede en slechte kanten aan. Het goede nieuws is dat daardoor de druk op de planeet afneemt. Al is de manier waarop we produceren en consumeren veel belangrijker dan het aantal mensen dat rondloopt. Als we iets aan onze milieu-impact willen doen, moeten we vooral daarop inzetten.”
Waar De Boosere zich op baseert om die uitspraak te doen, werd niet gevraagd. Als journalist De Cleene zijn materie kennen zou, had hij hier kunnen verwijzen naar het onderzoek van de Zweedse Lund Universiteit dat in 2017 leerde dat één kind minder verwekken, onze belangrijkste bijdrage is tot het beperken van met name de klimaatproblemen. (Plùs tal van ander problemen.) En ook tot het beperken van de problemen die wie nu nog in het leven geworpen wordt, zal moeten meemaken.
De Boosere en De Cleene gingen vervolgens wel langer in op de nadelen van “een sterk krimpende bevolking.” Dat bijvoorbeeld “hele dorpen leeglopen.” Waardoor er daar weer plaats komt voor meer natuur, had daarbij vermeld kunnen worden. Als De Boosere stelde dat “een krimpende bevolking op zich niet dramatisch hoeft te zijn”, haalde De Cleene er de OESO bij. Die “waarschuwde recent dat de dalende geboortecijfers ‘de welvaart van toekomstige generaties op het spel zetten’.”
De Boosere wees er dan terecht op dat “dalende geboortecijfers vooral problematisch zijn als je economische groei ziet als een doel op zich, in een internationale wedloop. Terwijl het volgens mij eerder een middel zou moeten zijn om goede levensstandaard te garanderen. Japan, met een geboortecijfer van 1,3, maakt zich al lang zorgen over de impact daarvan op de economische groei, maar de mensen hebben er nog steeds een hoge levensstandaard. En er zijn heel wat landen waar de bevolking krimpt, maar de economie nog steeds groeit, zij het wat trager.”
De Cleene gaf echter niet op: “Is er dan geen punt waarop een dalend geboortecijfer echt problematisch wordt?”
Waarop De Boosere Zuid-Korea als voorbeeld gaf. “Daar ligt het geboortecijfer rond de 0,9. Als zulke lage cijfers aanhouden, sterft een bevolking op langere termijn uit. Het beste dat overheden dan kunnen doen is wie een kinderwens heeft ondersteunen. Bijvoorbeeld door in te zetten op goede kinderopvang, een vlotte combinatie tussen werk en gezin en gelijkheid tussen mannen en vrouwen.”
In tal van landen – zoals met name Japan – leverden dat soort maatregelen echter niet de gezochte resultaten op waardoor overheden dan maar overgaan tot het toelaten van meer immigratie. Ofschoon er daar op de eilanden van Japan traditioneel veel tegenzin voor bestaat, zet de overheid toch door met het aantrekken van met name Aziatische werkkrachten. En in Europa is er het hier nog weinig bekende voorbeeld van Spanje dat actief immigranten aantrekt. Daarover een ander bericht.
Jan-Pieter Everaerts